Crowdfunding không còn là một khái niệm xa lạ trong lĩnh vực tài chính – kinh tế. Theo dõi bài viết dưới đây để hiểu rõ về khái niệm crowdfunding cũng như các cách thức phổ biến giúp kêu gọi vốn từ cộng đồng.
Crowdfunding là gì?
Theo Bradford (2012): “Huy động vốn cộng đồng được định nghĩa là hình thức kêu gọi tài trợ cho một dự án bằng cách kêu gọi vốn từ số lượng lớn các cá nhân hay cộng đồng thông qua công cụ Internet”.
Một số ưu điểm của hình thức gọi vốn cộng đồng:
- Quy mô tiếp cận lớn: Crowdfunding cho phép tiếp cận với số lượng nhà đầu tư và người ủng hộ trên toàn thế giới.
- Khả năng tương tác trực tiếp: Đây là một trong những phương thức hiệu quả nhất để tương tác trực tiếp với người tiêu dùng và thu nhận phản hồi về sản phẩm.
- Huy động vốn không cần nhượng quyền: Crowdfunding dựa trên vốn cổ phần, các công ty khởi nghiệp có thể thu hút vốn mà không cần nhượng quyền kiểm soát.
Một số nhược điểm của hình thức gọi vốn cộng đồng:
- Phải chấp nhận nguy cơ không đạt mục tiêu: Nếu không đạt được mục tiêu cam kết, nhà tài trợ có quyền thu hồi lại số tiền đầu tư.
- Ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín của cá nhân/doanh nghiệp: Việc huy động vốn từ cộng đồng không thành công có thể gây hại cho danh tiếng cá nhân hoặc công ty.
- Các khoản phí khấu hao: Số tiền huy động vốn có thể sẽ bị ảnh hưởng bởi những khoản phí từ các trang web gọi vốn cộng đồng.
3 loại crowdfunding được pháp luật quy định
Crowdfunding loại mua hàng
Với mô hình này, người tham gia đầu tư được coi như đã đặt hàng cho sản phẩm hoặc dịch vụ mục tiêu thông qua một thỏa thuận mua bán. Thực tế, sản phẩm hoặc dịch vụ đó chỉ được cung cấp sau khi số tiền cần thiết đã được quyên góp đủ thông qua chiến dịch crowdfunding. Nói một cách khác, đây chính là hình thức đặt hàng trước.
Ví dụ, nếu một bộ phim đang được quyên góp vốn qua crowdfunding, và các nhà đầu tư nhận được vé tham dự buổi chiếu thử nghiệm, thì đó là một ví dụ điển hình của mô hình này.
Crowdfunding loại quyên góp
Trong kiểu crowdfunding này, những người góp vốn không kỳ vọng nhận lại giá trị tương xứng với số tiền họ đóng góp cho dự án. Đây là hình thức thường thấy trong các hoạt động từ thiện và tình nguyện. Chẳng hạn, việc huy động vốn để xây dựng cơ sở y tế ở khu vực thiếu thốn là một ví dụ điển hình của loại quyên góp này.
Crowdfunding loại đầu tư
Loại hình crowdfunding liên quan đến việc mua hàng và bán hàng thường không bị coi là vi phạm pháp luật do cơ chế hoạt động của chúng. Tuy nhiên, loại hình đầu tư cần phải được xem xét cẩn thận hơn vì nó thường là đối tượng của các quy định pháp lý. Trong loại hình đầu tư, bên tổ chức huy động vốn sử dụng số tiền thu được để thực hiện hoạt động và sau đó trả lại lợi nhuận cho các nhà đầu tư.
5 hình thức gọi vốn cộng đồng phổ biến
Dưới đây là 5 loại hình gọi vốn cộng đồng phổ biến nhất:
- Góp vốn cộng đồng dưới hình thức phần thưởng (Reward-based Crowdfunding): Nhà đầu tư nhận được các phần thưởng hoặc sản phẩm tương ứng với số tiền họ đóng góp. Ví dụ: Kickstarter, Indiegogo.
- Góp vốn cộng đồng dưới hình thức cổ phần (Equity Crowdfunding): Nhà đầu tư nhận được cổ phần hoặc lợi tức từ dự án mà họ đầu tư. Ví dụ: Crowdcube, Seedrs.
- Góp vốn cộng đồng dưới hình thức vay vốn (Lending-based Crowdfunding): Nhà đầu tư cho vay tiền và nhận lại cả gốc lẫn lãi sau một thời gian nhất định. Ví dụ: LendingClub, Funding Circle.
- Góp vốn cộng đồng dưới hình thức quyên góp (Donation-based Crowdfunding): Nhà đầu tư đóng góp tiền mà không mong nhận lại bất kỳ phần thưởng hay lợi ích tài chính nào. Ví dụ: GoFundMe, JustGiving.
- Góp vốn cộng đồng hỗn hợp (Hybrid Crowdfunding): Kết hợp các loại hình trên, cho phép nhà đầu tư lựa chọn giữa phần thưởng, cổ phần, hoặc lợi tức. Ví dụ: các nền tảng như OurCrowd.
Việc đa dạng hóa loại hình huy động vốn cộng đồng cho phép nhà đầu tư cũng như những người khởi nghiệp tìm ra hình thức phù hợp nhất cho dự án của mình.
Top 3 trang gọi vốn cộng đồng các startup cần phải biết
Kickstarter
Kể từ khi thành lập năm 2009, Kickstarter ước tính gần 9.8 triệu người đã ủng hộ các dự án, kêu gọi được hơn 2 tỷ USD, trong đó 95.000 dự án đã được tài trợ thành công. Riêng trong năm 2012, Kickstarter đã huy động được 319,8 triệu đô la Mỹ cho các dự án ở nhiều lĩnh vực khác nhau.
Các dự án thường sẽ thuộc những lĩnh vực như phim ảnh, games, âm nhạc, nghệ thuật, thiết kế hay công nghệ. Những dự án phục vụ cho mục đích cá nhân, từ thiện hoặc không đáp ứng được các điều khoản của KickStarter đều sẽ không được chấp nhận.
Indiegogo
Tính đến năm 2024, Indiegogo đã hỗ trợ hơn 1 triệu dự án khởi nghiệp, thu về số tiền quyên góp hơn 2 tỷ USD. Indiegogo cho phép gọi vốn ở nhiều lĩnh vực khác nhau như: phim, game, nguồn năng lượng, công nghệ xanh…có cơ hội thu hút sự quan tâm và hỗ trợ tài chính từ cộng đồng.
Indiegogo thu phí 5% trên tổng số tiền quyên góp được. Ngoài ra, các khoản phí xử lý thanh toán có thể thêm từ 3% đến 5% tùy thuộc vào dịch vụ thanh toán sử dụng.
GoFundMe
Nếu bạn muốn tài trợ với mục đích từ thiện, hướng đến giá trị cộng đồng, hoặc muốn hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến thì GoFundMe là lựa chọn tốt nhất dành cho bạn.
Người dùng có thể chia sẻ dự án của mình thông qua các kênh truyền thông tích hợp trên website. Đồng thời cần đáp ứng điều kiện đó là nêu rõ số tiền cần huy động, thời gian dự kiến để hoàn thành chiến dịch gọi vốn và mô tả các phần thưởng (hàng hóa hoặc dịch vụ) mà người đóng góp sẽ nhận được khi dự án đạt được mục tiêu tài chính.
Những điều khoản về pháp lý cần chú ý khi gọi vốn cộng đồng
Một ví dụ nổi bật về việc gặp rắc rối trong việc kêu gọi vốn cộng đồng tại Việt Nam là dự án Superstrata của bà Lê Diệp Kiều Trang và ông Vũ Xuân Sơn (Sony Vũ). Năm 2020, họ đã kêu gọi đầu tư cho dự án xe đạp in 3D Superstrata, với sự phát triển từ nguyên liệu carbon fiber do đội kỹ sư Ấn Độ sáng lập. Dự án này đã thành công rực rỡ trong việc huy động vốn, thu về hơn 25 triệu USD từ các tổ chức tài chính và hơn 7 triệu USD từ các cá nhân trên nền tảng crowdfunding Indiegogo.
Trên Indiegogo, phương thức tài trợ và nhận quà tri ân dựa trên giá trị đóng góp là phổ biến. Đối với dự án Superstrata, các nhà tài trợ đã được hứa hẹn nhận một xe đạp Superstrata cùng phụ kiện và bảo hành 2 năm. Tuy nhiên, dự án đã phải đối mặt với chỉ trích lớn khi các nhà tài trợ không nhận được sản phẩm và không nhận được phản hồi từ đội ngũ sáng lập.
Indiegogo, với vai trò là nền tảng trung gian, đã nêu rõ trong chính sách của mình rằng việc nhận quà tri ân không giống như mua hàng trực tuyến và nền tảng này không đảm bảo việc giao hàng hoặc hoàn lại tiền cho nhà tài trợ. Khi dự án thất bại, trách nhiệm hoàn toàn thuộc về các nhà sáng lập và đội ngũ thực hiện dự án.
Đối với các cá nhân và công ty liên quan đến dự án như ông Sony Vũ và bà Lê Diệp Kiều Trang, không có cam kết rõ ràng nào về việc hoàn tiền hoặc bồi thường nếu dự án không thực hiện đúng cam kết. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc có các cam kết bằng văn bản về trách nhiệm, thông tin đầy đủ và các tài liệu liên quan trong các dự án crowdfunding.
Tại Việt Nam và toàn cầu, nhiều dự án startup không thành công như The Kafe, Wefit… hay thế giới có Pets.com, công nghệ thử máu nhanh Theranos…Điều này có thể xét trên nhiều yếu tố như sự cạnh tranh, thay đổi thị trường và rủi ro pháp lý.
Crowdfunding là một phương thức huy động vốn tương đối mới, không thể tránh khỏi những rủi ro không lường trước. Để đảm bảo thành công và tránh các vấn đề pháp lý, nhà đầu tư và chủ dự án nên tìm kiếm sự tư vấn từ các luật sư hoặc chuyên gia tài chính uy tín, những người có thể cung cấp phân tích và khuyến nghị dựa trên cơ sở pháp lý và dữ liệu chính xác, giúp quản lý rủi ro hiệu quả.
Trên đây, BFC Money đã giới thiệu chi tiết về khái niệm crowdfunding, các loại hình và hình thức gọi vốn cộng đồng. Hy vọng rằng bài viết đã cung cấp đầy đủ kiến thức và giải đáp những thắc mắc của các bạn!
